.jpeg)
اوایل ماه اپریل، هنگامی که طالبان ولسوالی بالامرغابِ بادغیس در غربِ افغانستان را محاصره کردند، نیروهای امنیتی در معرض خطر قرار گرفتند و تنها امیدشان پشتی‌بانی هوایی نیروهای آمریکایی بود. نیروهای هوایی آمریکا رسیدند، اما تکه ابری عظیم مانع دید نیروهای افغانستان شد تا این که یکی از فرماندهان جنگ برای هماهنگی سراغ مبایلش رفت و برای برقراری ارتباط نرم‌افزاری را گشود؛ این نرم‌افزار «وتس‌آپ» بود.
در پنج سال گذشته، وتس‌آپ پس از فیسبوک دومین نرم‌افزار مورد علاقۀ مردم افغانستان برای برقراری ارتباط در داخل و خارج کشور به شمار می‌رود. وتس‌آپ متعلق به شرکت فیسبوک بوده و تاکنون در بالاترین رده‌های دولت و ارتش افغانستان نفوذ کرده است.
اما مقام‌های آمریکایی می‌گویند، با وجود رمزگذاری این نرم‌افزار، هنوز «وتس‌آپ یک خطر امنیتی محسوب می‌شود.»
نیروهای آمریکایی از پنتاگون/وزارت دفاع آمریکا خواسته‌اند جای‌گزینی ویژه برای اطلاع‌رسانی نظامی ایجاد کنند تا افغان‌ها بتوانند آن را بارگیری کرده و از امنیت بیشتری برخوردار شوند. وزارت عدلیه می‌گوید که برای رمزگذاری در واتس‌آپ و فیسبوک، به یک راه‌حل قانونی نیاز است تا به این شبکه‌ها دسترسی یافته و گامی برای مبارزه با جرم و تروریسم توانست برداشت.
مقام‌های ارتش افغانستان می‌گویند، واتس‌آپ مزایای بی‌نظیری در مبارزه با طالبان دارد. این مقام‌ها هم‌چنان برای به‌روزرسانی معلومات در مورد فرماندهان و سربازان هم به این برنامه متکی‌اند. این نبرد به جنگی از دستاوردهای تاکتیکی کوچک و سریع تبدیل شده است؛ به همین دلیل این برنامه از آسیب‌پذیری بالقوه جلوگیری می‌کند.
واتس‌آپ سریع و قابل انعطاف است و برای تصمیم‌های فوری در مورد حملۀ قریب‌الوقوع دیگر نباید منتظر ورود وزیران و فرماندهان به یک مرکز عملیاتی بود. گروه‌های واتس‌آپ به مرکز عملیات‌های مجازی تبدیل شده‌اند که وزیران و فرماندهان دستوراتی را از اتاق خواب خود، در بین جلسات یا حتی از یک سالون فرودگاه ارسال می‌کنند.
عبدالقادر بهادرزی، سخنگوی قول اردوی 215 مستقر در ولایت هلمند می‌گوید، استفاده از واتس‌آپ در مقایسه با تماس بیسیم یا تلفنی که گاهی خط‌ها مصروف هستند، بسیار راحت و مفید است.
.jpg)
با وجود جبهه‌های نبرد متعدد در سراسر کشور، در برخی روزها، گزارش‌هایی از حملات در دوسوم ولایت‌های کشور می‌رسد. در چنین وضعیتی فرماندهان با استفاده از چندین گروه واتس‌آپ با هماهنگی منابع در مواقع اضطراری به جبهه می‌روند. برخی از گروه‌ها تا زمانی که یک عملیات ویژه در حال انجام باشد، دوام می‌آورند و شماری در جبهه برای دایم به سر می‌برند.
مقام‌های افغانستان می‌گویند، در موارد نادری مانند عملیات بالامرغاب، فرماندهان ارتش آمریکا به گروه‌های کوچک‌تری اضافه می‌شوند و در این وضعیت‌هایی هم برای هماهنگی بهتر و بیشتر واتس‌آپ در میدان است.
ارتش آمریکا همان اطلاعاتی که همتایان افغان‌شان آزادانه از طریق تلفن‌های هوشمند خود پخش می‌کنند، با استفاده از شبکه‌های رادیویی رمزگذاری‌شده و پورتال‌های انترنتی طبقه‌بندی‌شده با دیگران شریک می‌سازند.
فرماندهان طالبان در ولسوالی‌های موسی‌قلعه و سنگین که اغلب محل نبردهای شدید است، نگران خطرات امنیتی در واتس‌آپ نیستند. آن‌ها می‌گویند، علاوه بر رادیو، واتس‌آپ امن‌ترین راه برای برقراری ارتباط است.
شماری از افراد طالبان فاقد سواد و دانش فنی‌اند که با ویژه‌گی پیام صوتی واتس‌آپ، دیگر نیازی به آن نیست.
یک فرمانده طالبان در سنگین می‌گوید، برای فرستادن پیام در این نرم‌افزار نیازی به سواد نوشتاری نیست، «با فشردن یک دکمه می‌توانیم پیام صوتی بفرستیم و منتظر پاسخ بمانیم.»
کارل ووگ، رئیس ارتباطات واتس‌آپ می‌گوید، پیام‌ها و تماس‌ها از طریق «پروتوکل پایان-به-پایان» ما حفاظت می‌شود. او می‌افزاید: «با تلاش‌های دولت‌ها برای تضعیف امنیتی که خدماتی مانند خدمات ما را به کاربران ارائه می‌دهند مخالفیم.»
در گفت‌وگوهای صلح آمریکا و طالبان در دوحۀ قطر هم واتس‌آپ از سوی اشتراک‌کننده‌گان بلندپایۀ آمریکایی و طالبان به صورت گسترده استفاده می‌شد. استفاده از واتس‌آپ به اندازه‌یی گسترده بود که یکی از مقام‌های ایالات متحده به شوخی خطاب به خلیلزاد گفت که وی می‌خواهد تمام مراحل روند صلح را از این طریق طی کند.
در جریان گفت‌وگوها، طرفین مجبور بودند تلفن‌های‌شان را داخل یک پاکت و پیش دروازۀ ورودی سالون کنفرانس بگذارند و تنها موقع صرف قهوه، غذای چاشت یا وقفۀ نماز حق داشتند از تلفن‌های خود استفاده کنند.
.jpg)
مقام‌های آمریکایی در گوشه‌یی می‌نشستند و مصروف نوشتن می‌شدند، اما مقام‌های طالبان به گونۀ دیگری از این نرم‌افزار استفاده می‌کردند. آنان تلفن را نزدیک گوش نمی‌گرفتند یا از گوشی استفاده نمی‌کردند، بلکه در گوشۀ دوری از مسجد می‌رفتند و تلفن‌شان را در مقابل دهن‌شان می‌گرفتند و با صدای بلند پیام‌شان را می‌گفتند؛ انگار در یک اردوگاه نظامی رادیو را در دست دارند. سپس منتظر می‌ماندند تا طرف مقابل پاسخ دهد.
قبل از این که گفت‌وگوهای صلح آمریکا و طالبان از سوی دونالد ترامپ متوقف شود، به نظر می‌رسید که مذاکره‌کننده‌گان طالبان و دیپلمات‌های آمریکایی به توافق نهایی رسیده‌اند و دو طرف تمام جزئیات این توافق‌نامه را از طریق واتس‌آپ شریک و پخش می‌کردند.
در یک پیام صوتی 17 دقیقه‌یی، یکی از اعضای طالبان می‌گوید: «مذاکره‌کننده‌گان می‌خواهند در بارۀ جهاد تصمیم بگیرند که یکی از ستون‌های دین اسلام است.» گاهی هم صدای این عضو طالبان شکسته می‌شد، انگار در حال اشک‌ریختن است.
در پاسخ شش دقیقه‌یی این پیام که حدود 30 ثانیۀ آن صرف احوال‌پرسی شده، فرمانده دیگر طالبان با تکیه بر تفسیرهای مختلف از قرآن، بر منطق جهاد صحبت کرده است.
یکی از اولین و برجسته‌ترین نمونه‌های فرمانده نیروهای افغانستان که مزایای استفاده از واتس‌آپ را می‌فهمید، جنرال عبدالرازق، فرمانده قدرمند پولیس کندهار بود که سال گذشته ترور شد.
او به عنوان یک مرزبان کم‌نظیر، بدون داشتن آموزش ابتدایی شروع به کار کرد. اما به یک جنرال تبدیل شد که نیروهای امنیتی محلی را منسجم کرد؛ به طوری که ارتش آمریکا برای دفاع از جنوب افغانستان در مقابل طالبان، روی وی حساب می‌کرد. با پیشرفت‌هایی که جنرال رازق در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی داشت باید به کابل و خارج از کشور سفر می‌کرد. اما او باید ارتباط نزدیکی با فرماندهان واحد خود می‌داشت که این ارتباط از طریق واتس‌آپ تأمین می‌شد.
جنرال رازق در خیابان‌های دبی یا یکی از رستوران‌های پاریس نشسته بود، اما دستور وی برای ارسال 20 جعبه مهمات به پایگاه کندهار یا دو تانکر سوخت به این پایگاه، از طریق واتس‌آپ ارسال می‌شد؛ گویی پشت میز کار خود در کندهار است.
در سال 2017، با افزایش فشارهای سیاسی بر دولت افغانستان پس از یک‌سری اعتراضات گسترده، گزارش‌هایی مبنی بر این که دولت قصد دارد واتس‌آپ را محدود کند، پخش شد و برای چند روز استفاده از این نرم‌افزار فوق‌العاده زیاد شد و ترس از این که واتس‌اپ از سوی دولت بسته شود، همه جا را فرا گرفت.
اما بعدها یک مقام ارشد حکومتی اطمینان داد که چنین ممنوعیتی وجود نخواهد داشت. وقتی از وی پرسیده شد که چگونه این‌قدر مطمئن است، این پاسخ را داد: «اگر واتس‌آپ را ممنوع کنیم، چگونه دولت را اداره کنیم؟»
منبع: نیویورک‌تایمز
برگردان: مریم مهتر
