با نگاهی به شبکههای اجتماعی، به ویژه فیسبوک میتوان پی برد که مردم به درک خوبی از سیاست و بازیهای سیاسی رسیده اند و به شیوههای مختلف سعی میکنند دیدگاههایشان در مورد کارکردهای سیاستگران را بیان کنند. یکی از این شیوهها استفاده از طنز و کارتون در شبکههای اجتماعی است.
چند روزی است که کشیدهگیهایی میان رییس جمهور غنی و عبدالله عبدالله، رییس اجرایی به وجود آمده است. از آنجایی که اغلب کاربران فیسبوک لحظهبهلحظه از جزییات این اختلافات آگاه میشوند، هجو و نوشتههای طنزگونه با نشر تصویرهای دستکاریشده و یا کارتون از رهبران حکومت در صفحات فیسبوک خود نشر میکنند.
مثلاً بسیاری از کاربران این شبکهها اجتماعی مینویسند، «جان کری به علت تماسهای مکرر رهبران حکومت وحدت ملی دو روز است که تلیفون همراهش را خاموش کرده»؛ یا این که رییس اجرایی میگوید: «جان کری را صدا کنین که دروازه را واز نمیکنه».
کاربران فیسبوک حتا نوشتههای تندتر و زنندهتر از اینها مینویسند که نشاندهندۀ اوج خشم و نفرت آنان از ادامۀ تنشها میان سران حکومت است.
جان کری، وزیر امور خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا پس از جنجالیشدن انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان نقش مهمی در سازش سیاسی اشرف غنی و عبدالله عبدالله داشت که به رویکارآمدن حکومت وحدت ملی انجامید. اکنون که روابط میان سران حکومت دوباره تیره شده، مردم فکر میکنند بدون دخالت عامل قدرتمند خارجی این مقامها حاضر به سازش و همکاری نیستند.
اما پرسش این است که در جامعۀ کنونی افغانستان کاربرد طنز تا چه اندازه میتواند روی وضعیت سیاسی اثرگذار باشد و چه جایگاهی دارد؟
جمعهخان محمدی، جامعهشناس و استاد دانشگاه در این باره میگوید، کاریکاتورهای طنز و ابزارهای هنری، وسیلهیی برای انتقال پیام اند. به گفتۀ آقای محمدی رهبران در ساختار دولت، قدرتشان را برگرفته از مردم نمیدانند و افکار عمومی برای آنها هیچ ارزشی ندارد. این جامعهشناس میگوید که در کوتاهمدت نقدها در ساختار طنز و کاریکاتور تأثیر به سزایی ندارند، اما در درازمدت روی نحوۀ کار رهبران تأثیر گذاشته و حتا در بیشتر موارد سبب تغییر وضعیت سیاسی کشور خواهد شد.
استفاده از طنز و کارتون در شبکههای اجتماعی با آغاز حکومت وحدت ملی بیشتر شده و هر بار که تنشی میان سران حکومت پیش میآید، بازار پخش و شریکسازی فکاهی، طنز و کارتون در این شبکهها گرمتر میشود.