هویت ریشه در زبان عربی دارد و از واژۀ هویه که به معنای شناختن است، گرفته شده. در انگلیسی برای هویت از واژۀ «Identity» استفاده می‌شود که امروزه از نگاه حقوقی تبدیل به واژه‌یی ارزشمند شده است.
از آغاز پیدایش انسان تاکنون چهره‌های تمام انسان‌های امروزی و انسان‌های گذشته با هم فرق دارند. این به این معناست که خداوند تمام انسان‌ها را طوری آفریده تا هم‌دیگر را بشناسند.
در سورۀ الحجرات در قرآن‌کریم، خداوند از «و َجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا» برای پیدایش تمام انسان‌ها و شناخت یک‌دیگر‌شان یاد کرده است.
از تفسیر این آیت استنباط می‌شود که انسان‌ها در روی زمین با هویت‌های مختلف، قبایل مختلف و اقشار مختلف تشکیل شده‌اند تا قادر به شناسایی و تشخیص بهتر یک‌دیگر باشند.
هویت ملی از دید حقوقی به داشتن تابعیت کشوری اطلاق می‌شود و حقوق داخلی و جهانی هر فرد وابسته به تابعیت همان فرد از یک کشور است.
از دریچۀ حق و حقوق، فردی که تابعیت کشوری را نداشته باشد، مانند شخصی‌ست که زنده است، اما از زنده‌گی سودی نمی‌برد.
هویت ملی سازندۀ یک ملت است و تابعیت برای یک فرد چون روح برای بدن مهم انگاشته می‌شود.
یکی از شرط‌های دولت‌بودن نفوس‌داشتن است و اگر دولتی فاقد نفوس و ملتی مشخص باشد، ماهیت وجود حقوقی‌اش را از دست می‌دهد.
بناً هویت ملی از دو جهات ملی و بین‌المللی مهم است که در دو سطح کوتاه به آن می‌خواهم اشاره کنم.
1. حقوق ملی با مسألۀ هویت و قانون اساسی و دیگر قوانین مدنی و ثبت نفوس مشروعیت می‌یابد.
در بندهای دوم و سوم مادۀ چهارم قانون اساسی افغانستان موضوع هویت تحت عنوان یک ملت ذکر شده است.
به این مفهوم که تمام شهروندان افغانستان حق دارند تابعیت واحد افغانی اختیار کنند و این حق (هویت ملی) را هیچ کس در هیچ زمانی سلب کرده نمی‌تواند.
هم‌چنان در بند سوم همین ماده با اشاره به تشکیل ملتی واحد گفته شده است که «ملت افغانستان به تمام افرادی گفته می‌شود که تابعیت افغانستان را دارا باشند.»
نقطۀ قابل توجه در این مادۀ قانون، گردآوری تمام اتباع افغانستان تحت یک چتر که ملت افغان نامیده می‌شود، است و ضمناً تابعیت افغان (هویت ملی) بنیان یک ملت را می‌گذارد که می‌توان آن را ملت افغان نامید.
در مادۀ چهارم بند سوم قانون اساسی نیز سهم‌گیری هر فرد در هویت ملی‌اش مطرح شده است «بر هر فرد از افراد ملت افغانستان افغان اطلاق می‌شود.»
.jpg)
از نگاه حقوقی در این بند از قانون اساسی واژۀ افغان، به عنوان هویت ملی باارزشی بر تمام اتباع افغانستان اطلاق شده که علم فقه اطلاق را به معنای استفاده‌کردن و به کارگیری تفسیر کرده است.
بر این اساس، در چهارچوب حقوق ملی، هویت ملی برای هر فرد از باشنده‌گان کشور سند مهم مدنی گفته می‌شود و برای هر شهروند تمام عملکردهای حقوقی و فعالیت‌هایش مستقیماً به هویت ملی مرتبط است.
از آوان کودکی تا زمان کهولت تمام امتیازات برای یک فرد کشور از حق تابعیت او سرچشمه می‌گیرد؛ از شمولیت در مکتب گرفته تا سفر به جایی در ساختار یک کشور همه‌وهمه نیازمند داشتن هویتی ملی‌ست.
2. حقوق جهانی مسؤولیت تأمین روابط میان کشورها و سازمان‌ها را دارد. هویت ملی پس از حقوق داخلی یا حقوق ملی در سطح جهان از ارزش خاصی برخوردار است.
همین هویت ملی است که در بخش سیاحت، بازرگانی جهانی و فرهنگ برای شناخت ملی ارزشمند پنداشته می‌شود.
ما بخواهیم یا نخواهیم نمی‌توانیم در سطح ملی و جهانی از ارزش هویت ملی چشم‌پوشی کنیم؛ معافیت از جرایم جنایی و تمام مسایل مرتبط به تأمین حقوق شهروندان در سطح جهان، با شناخت هویت ملی امکان پذیر است.
مادۀ 15 اعلامیۀ حقوق بشر در مورد تابعیت افراد صراحت دارد که «هر فرد حق تابعیت دارد.» و در فقرۀ دوم این ماده در مورد محرومیت از تابیعت با استفاده از کلمات آمرانه چنین آمده است « هیچ فردی نمی‌تواند فرد دیگری را خودسرانه از تابعیت محروم و یا هم از تغییر تابعیت فردی محروم کند.»
با در نظرداشت کلمات و متن بالا گفته می‌توانیم که هویت ملی «تابعیت» برای تمام مردم جهان به هدف تأمین حقوق ملی، جهانی و یک زنده‌گی آرام، سند مهم و با ارزش مدنی به شمار می‌رود.
با در نظرداشت دلایل یادشده می‌توان گفت که یک ملت تمام امتیازات و حقوق ملی و جهانی‌شان را تنها و تنها بر اساس هویت ملی به دست می‌آورند.
