امامان، عالمان دین و متخصصان بهداشتی مسلمان در کانادا در مورد تعلیق مراسم تدفین با شیوۀ اسلامی که به دلیل ابتلا به بیماری کووید-19 جان می‌دهند، دچار دو دسته‌گی شده‌اند. در وضعیت عادی، میت مسلمان باید پس از غسل، کفن پوشانده شود و پیش از خاک‌سپاری نماز میت بر جنازه خوانده شود. سوزاندن و مومیایی اجساد در دین اسلام ممنوع است.
اما چه اتفاق خواهد افتاد وقتی یک مسلمان به دلیل ابتلا به بیماری مسری کووید-19 جان دهد؟ برای دفن قربانیان اپیدمی کرونا در سراسر کانادا از شیوه‌های متفاوتی استفاده می‌شود. به دلیل مقررات ایالتی در ایالت انتاریو، شورای امامان کانادا توصیه کرده‌اند که مراسم غسل و کفن جان‌باخته‌گان به حالت تعلیق درآید. این شورا در مورد نماز جنازه گفته است که اگر چند تن محدود به نیابت دیگران بر جنازۀ میت نماز بگذارند، کافی‌ست.
ظاهر باکچوس، عضو شورای امامان کانادا می‌گوید، برای خانواده‌های داغ‌دار که عزیزان‌شان را از دست داده و نمی‌توانند در مراسم تشییع جنازۀ آنان شرکت کنند و به دلیل مقرارت در فاصله‌گذاری اجتماعی مجبورند در انزوا عزاداری کنند. با این حال، در ایالت شمالی البرتا جامعۀ مسلمانان با اصلاح بخش‌هایی از مراسم تدفین برای قربانیان بیماری کووید-19، مراسم غسل و کفن میت را مجاز دانسته‌اند.
دفتر بازرس پزشکی روز 29 مارچ به سلوا قادری، مدیر انجمن تشییع جنازۀ اسلامی مسجدالرشید شهر ادمانتون خبر داد که یک مسلمان به دلیل ابتلا به بیماری کووید-19 جان داده و باید به خاک سپرده شود. قادری می‌گوید: «این اولین مورد بود، صادقانه بگویم، در ابتدا ترسیدم، اما سریع خودمان را جمع‌وجور کردیم.»
قادری که به نظر می‌رسد تنها مدیر دارای مجوز برای تشییع جنازۀ مسلمانان در کاناداست، در طول 12 سال بر تدفین صدها جنازه در ادمانتون نظارت داشته است. سردخانۀ مسجدالرشید که مجوز آن توسط ایالت البرتا صادر شده با سردخانه‌های شهرهای دیگر متفاوت است؛ زیرا سردخانه‌های شهرهای دیگر با اجازۀ شهرداری‌ها فعالیت می‌کنند.
قادری و تیمش به منظور جلوگیری از گسترش بیماری و برگزاری مراسم تدفین اسلامی به عالمان دین و متخصصان بهداشتی مشوره می‌دهند. برای خانوادۀ ابوبکر نوتیار، اولین قربانی مسلمان کووید-19 این فرصت فراهم شد تا مراسم تدفین به‌جا آورده شود. ابوبکر نوتیار که 81 سال داشت، پزشک بود و به مدت 50 سال در کنیا مردم را درمان می‌کرد. او در سال 2015 به کانادا مهاجرت کرد تا همراه فرزندش رضا، زنده‌گی کند. رضا پدرش را یک قهرمان می‌خواند و می‌گوید: «پدرم به ما می‌گفت که او برای خدمت به دیگران پزشک شده است.»
رضا می‌گوید، پدرم ده‌ها هزار تن را به‌گونۀ رایگان درمان کرد و جان هزاران تن از انسان‌های آسیب‌پذیر را در آفریقا نجات داد. او می‌گوید: «پدرم با آن‌که از بیماری دیابت و فشارخون بالا رنج می‌برد، اما روی‌هم‌رفته سالم به نظر می‌رسید.» او روز 23 مارچ پس از این‌که پدرش چندبار زمین خورد، به شماره 911 تماس گرفت. آمبولانسی آقای نوتیار را به شفاخانۀ دانشگاه البرتا منتقل کرد. رضا چند روز بعد مطلع شد که پدرش به بیماری کووید-19 مبتلاست و چند روز پس از آن پدرش را از دست داد.
زمانی که رضا در قرنطین خانه‌گی بود، از مرگ پدرش مطلع شد. او نگران بود که چه کسی پدرش را دفن خواهد کرد. او می‌گوید: «بر اساس فرهنگ‌مان و به عنوان پسر ارشد خانواده وظیفه داشتم تا پدرم را به خاک بسپارم.»
ایمان را نه، ترس را به تعلیق درآودید
پس از مرگ نوتیار، دفتر پزشک بازرس برای تحویل جسد با قادری تماس گرفت. قادری می‌گوید: «من به تلفن پاسخ دادم و همراه با تیمم پروتکل‌ها و آموزه‌هایی که در این مورد داشتیم را بررسی کردیم و وحشت ساعات نخست به اعتماد به نفس تبدیل شد، «هیچ دلیل پزشکی وجود ندارد که به خاطر ترس از ویروس، عقایدمان را به حالت تعلیق درآوریم.»
جسد آقای نوتیار بر اساس مقررات ایالتی در داخل کیسه‌های بهداشتی به سردخانۀ مسجدالرشید منتقل شد. در سردخانه اصول بهداشتی رعایت می‌شد و سه تن نیز به گونۀ داوطلبانه تجهیزات محافظت شخصی اهدا کردند. کارمندان قادری با استفاده از ماسک و کلاه و دست‌کش، جسد نوتیار را از کیسه بیرون آوردند و او را بر اساس سنت اسلامی غسل داده و کفن پوشاندند و دو باره داخل کیسه گذاشتند.
جسد آقای نوتیار برای نماز جنازه به گورستان منتقل شد و در مراسم تشییع جنازۀ او هفت عضو خانواده و دوستان نزدیکش شرکت کرده بودند. یکی از دوستانش این مراسم را به گونۀ زنده پخش کرد و نزدیکان آقای نوتیار که در قرنطین خانه‌گی بودند، مراسم تشییع جنازۀ او را به گونۀ زنده تماشا کردند.
قادری می‌گوید، در آخر مراسم دو تن از همکارانش با پوشیدن لباس‌های محافظتی، جسد را از کیسه بیرون آوردند و آن را درون قبر گذاشتند و به دلیل اجتناب از آلوده‌گی، کیسه نیز داخل قبر گذاشته شد و سپس گودال را با خاک پر کردند.
مشکل و سوررئال
پرسش این است که اگر آقای نوتیار در تورنتو جان می‌داد، آیا باز هم به همین شیوه به خاک سپرده می‌شد؟ شیخ علاء‌السعید، امام مسجد آی‌اس‌ان‌ای در میسیزاگای کانادا می‌گوید: «مشکل و سوررئال بود که یک فرد مسلمان را که از بیماری کووید-19 جان داده است این‌گونه به خاک بسپاریم.»
آقای السعید روز 5 اپریل مطلع شد، مسجدی که او در آن امام است، فوتی‌یی دارد که احتمالاً در نتیجۀ ابتلا به ویروس کرونا جان داده است. در حالت عادی جسد میت به تیم تدفین ای‌اس‌ان‌ای سپرده می‌شد تا او را غسل و کفن کرده و برای دفن آماده کند. اما مقام‌های انتریو تصریح کردند که تنها تیم‌های تشییع دارای مجوز می‌توانند قربانیان بیماری کووید-19 را کفن و دفن کنند و با این اعلام، امامان مسجد را عملاً از این روند کنار گذاشتند.
السعید می‌گوید که او مستقیم به گورستان رفت و پیش از این‌که با شماری از کارمندان ای‌اس‌ان‌ای کانادا نماز میت را به انجام برسانند، در موترش منتظر ماند تا میت به خاک سپرده شود. او می‌افزاید: «هرچند برخی از مناسک مهم تدفین یک فرد مسلمان به دلیل مشکلات اپیدمی به حالت تعلیق درآمده بود، اما با آن هم خانوادۀ قربانی به دلیل این که در آن شرایط در کنارشان قرار داشتیم، از ما قدردانی کردند.» به گفتۀ او، مهم این است که کارها را درست انجام دهیم و در انجام درست کارها وسواس به خرج ندهیم.
مقررات متفاوت ایالتی
تمام جوامع معتقد به دین در انتاریو موظف‌اند تا برای دفن قربانیان ویروس کرونا از دستورالعمل صادرشده از سوی مقام‌های این ایالت پیروی کنند. بر اساس این مقررات، جوامع معتقد به دین می‌توانند جان‌باخته‌گان ویروس کرونا را بسوزانند، مومیایی کنند یا از شیوۀ تجزیه استفاده کنند و افراد در زمان چنین عملی باید از تجهیزات محافظتی استفاده کنند.
رعایت این دستورالعمل‌ها در دفن قربانیان بیماری کووید-19 برای مسلمانان سراسر کانادا چالش‌برانگیز است. مقام‌های ایالت انتاریو در ماه مارچ از جامعۀ اسلامی این ایالت خواستند تا برای انتقال و دفن اجساد قربانیان کووید-19 از افراد حرفه‌یی و دارای مجوز کمک بگیرند. بر اساس یادداشت مقام‌های انتاریو، مراسم کفن و دفن قربانیان کووید-19 برای افراد آموزش‌ندیده خطرناک است.
شهاب کاب، رئیس هیأت مدیرۀ ای‌اس‌ان‌ای می‌گوید که آنان و شماری دیگر از موسسه‌های اسلامی با مقام‌های ایالت انتاریو در حال مذاکره‌اند تا به امامان اجازه دهند در مراسم خاک‌سپاری قربانیان کووید-19 سهم بیش‌تری بگیرند.
اکرام‌الدین سید، پزشکی که به امامان مشوره می‌دهد، تلاش می‌کند تجهیزات محافظت شخصی را در اختیار امامان و مسجدها قرار دهد. آقای سید تا حالا 55 کیت تجهیزات محافظت شخصی را تهیه و توزیع کرده است.
شهاب کاب می‌گوید که تیم‌های تدفین آی‌اس‌ان‌ای، حالا مجهز به تجهیزات محافظت شخصی‌اند و متخصصان بهداشتی مسلمان آنان را آموزش می‌دهند.
در ایدمینتون، رضا نوتیار که از مراسم خاک‌سپاری پدرش راضی به نظر می‌رسد، می‌گوید: «من از سلوا قادری و تیم‌اش به دلیل برگزاری مراسم موقر برای دفن پدرم، سپاس‌گزارم و مطمئنم که پدرم از این‌که این‌گونه به خاک سپرده شده، خوش‌حال است.»
منبع: سی‌بی‌سی
برگردان: علی احمدی_سلام‌وطندار
