سه سال پیش شورشیان طالب، حملات‌شان را به صورت سازمان‌یافته از شهرستان وردوج بدخشان آغاز، و با گذشت زمان، بخش‌های دیگری از بدخشان را نیز به تصرف خود درآوردند.
گل محمد بیدار، معاون والی بدخشان می‌گوید که شورشیان، در شش ولسوالی بدخشان فعالیت دارند و در تازه‌ترین مورد، 150 تا 200 خانواده، از شهروندان کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه و چچین در درۀ خستک ولسوالی جرم بدخشان، یکی از پایگاه‌های اصلی شورشیان طالب مستقر شده اند. به گفته بیدار، این افراد وظیفه دارند تا از میان جوانان زیر سن، سربازگیری و به آنان فنون جنگ چریکی و گوریلایی را آموزش دهند.
بیدار هم‌چنان می‌افزاید که هراس‌افگنان خارجی مستقر در خستک، شیوۀ ساخت بمب‌های بشکه‌یی، جلیقه‌های انتحاری و بمب‌های هوشمند را به شورشیان داخلی آموزش می‌هند.
او معتقد است که پاکستان در پی آن است تا بدخشان را به منطقه‌یی چون وزیرستان جنوبی تبدیل کند؛ و از این طریق، شمال افغانستان را ناامن سازد.
برای پاک‌سازی کامل بدخشان از وجود شورشیان، عملیات‌های زیادی راه اندازی شده؛ بر اساس سخنان لعل محمد احمدزی، سخن‌گوی پولیس بدخشان، تنها در شش ماه سال روان، 25 عملیات پاک‌سازی صورت گرفته، اما این عملیات‌ها به حضور طالبان در بدخشان پایان نداده است.
چرا امنیت به بدخشان باز نمی‌گردد؟
معاون والی بدخشان، در پاسخ به این پرسش می‌گوید که دشوارگذربودن راه‌ها و نبود حمایت هوایی، شرایط جنگ را پیچیده ساخته است. گل محمد بیدار می‌گوید: شورشیان با جنگ افزارهای پیش‌رفته مسلح اند و نبرد در برابر دشمن به کمین‌نشسته، دشوار است.
اما عبدالله ناجی نظری، رییس شورای ولایتی بدخشان، با آن‌که می‌پذیرد که نبود حمایت هوایی شرایط نبرد را دشوار ساخته ولی بر این باور است که وزارت دفاع، اراده‌یی برای پاک‌سازی بدخشان ندارد.
نظری می‌افزاید: «همیشه قول اردوی شاهین در رأس آن جنرال ویسا، و هم‌چنان وزارت دفاع برخوردی سلیقه‌یی نسبت به قضیۀ بدخشان داشته اند».
نظری، به این عقیده است که جنگ‌های پی‌هم و مقطعی، نیروهای امنیتی را خسته و روحیۀ شورشیان را تقویت بخشیده است.
ریشه‌های جنگ بدخشان
شاه ولی‌الله ادیب، سرپرست ولایت بدخشان، که در زمان مأموریتش ناامنی‌های بدخشان گسترش یافت، معتقد است که پاکستان برای جلوگیری از وصل شدن جادۀ ابریشم به چین و ایجاد ناامنی در شمال کشور، در پی ایجاد پایگاه قوی در بدخشان است.
اما جنرال نذیرمحمد نیازی، شهردار فیض آباد و یکی از فرماندهان جهادی و کسی که یک‌بار برای سرکوب شورشیان طالب، تفنگ‌داران تحت فرمانش را بسیج کرده بود، معتقد است که نیروهای طالبان در بدخشان حضور ندارند. او می‌گوید: جنگ بدخشان دلایل داخلی دارد. رقابت‌های ناسالم و اختلافات داخلی، باعث شده تا شماری برای سرکوب یک‌دیگر تفنگ بردارند.
نیازی، می‌افزاید که شخص او، گروهی آشنا با مناطق دشوارگذر را در اختیار دارد و در صورتی که نیروهای امنیتی بخواهند، او حاضر است شورشیان را سرکوب کند.
شماری از فعالان جامعۀ مدنی بدخشان، معتقدند که رقابت میان زورمندان نقش برجسته‌یی در تشدید ناامنی‌ها داشته و آنان به این پندارند که مسألۀ دست‌یابی به معدن لاجورد، زورمندان را به جان یک‌دیگر انداخته است.
در حال حاضر، معدن در کنترل فرمانده ملک، یکی از فرماندهان قدرت‌مند محلی است؛ وی هم‌زمان با گروه طالبان و نیروهای دولتی درگیر است. دولت هر چه تلاش کرده موفق نشده تا کنترل معدن را در اختیار بگیرد.
رییس شورای ولایتی بدخشان نیز می‌گوید: دست‌هایی در داخل، آتش جنگ در بدخشان را شعله‌ور نگه داشته اند.
لعل محمد احمدزی، سخن‌گوی پولیس بدخشان، نیز به این باور است که افراد مسلح غیرمسؤول در جنگ بدخشان دست دارند. نیروهای تحت فرمان شهردار فیض‌آباد، شبه نظامی اند و هیچ مسؤولیت قانونی‌یی ندارند.
او می‌افزاید: برای کنترل مناطق دشوارگذر و دورافتادۀ بدخشان، به افزایش شمار نیروهای امنیتی مسؤول نیاز است.
اخیراً عملیاتی که برای پاک‌ساری بدخشان، از ولسوالی جرم آغاز شده بود، به دلیل سردی هوا و نبود حمایت هوایی متوقف شد.
باوجود چنین شرایطی، مشخص نیست که چرا دولت افغانستان و به‌خصوص نیروهای امنیتی کشور، برای سرکوب طالبان، فرماندهان محلی و تفنگ‌سالاران غیرمسؤول هیچ اقدامی نمی‌کند. دولت همواره شرایط بدِ جوی را دلیل عدم گسیل نیروهای امنیتی به کوه‌های بدخشان می‌خواند. اما در چنین شرایطی به قول مقامات مسؤول در بدخشان، طالبان می‌توانند از راه‌های دشوارگذر شمال پاکستان وارد ناحیۀ جرم شوند و از آن‌جا، همه مناطق شمال را ناامن سازند.
