ترامپ با آزادی «پادشاه موادمخدر» می‌خواهد به طالبان باج دهد

حاجی محمدبشیر نورزی، حامی مالی طالبان و پادشاه موادمخدر در سال 2005 برای یک توافق صلح میان امریکا و طالبان از دوبی به نیویارک سفر کرد. یا او چنین فکر می‌کرد. این یک دام بود. مقام‌های ادارۀ مبارزه با موادمخدر با او دیدار کردند و سپس او را به دلیل فعالیت در قاچاق هیروئین بازداشت کردند، زیرا سال‌ها بود که او از پول قاچاق هیروئین، جنگ طالبان را تمویل می‌کرد. او در منطقۀ جنوبی نیویارک محاکمه و به حبس ابد محکوم شد.

حالا اما، ادارۀ ترامپ در حال بررسی آزادی نورزی است. حکومت ترامپ برای اجرای بهتر توافق 29 ماه فبروری با طالبان، درخواست این گروه برای آزادی نورزی و متباقی زندانیان طالبان در گوانتامو را مورد بررسی قرار داده است. هدف از این اقدام ادارۀ ترامپ، تشویق طالبان به گفت‌وگو با حکومت افغانستان است. یکی از مقام‌های ارشد اداره ترامپ و یک مقام بلندپایۀ عربی می‌گویند، زمانی که ملا برادر آخند در اواخر ماه جولای از مایک پمپئو، وزیر امور خارجۀ امریکا خواست تا زندانیان این گروه را آزاد کند، زلمی خلیل‌زاد، نمایندۀ امریکا در امور افغانستان بدون سروصدا توصیه کرد تا نورزی آزاد شود و معنای این اقدام این است که یکی از مهم‌ترین پادشاهان موادمخدر دوباره آزاد خواهد شد.

مقام‌های کنونی امریکا، افغانستان و غربی به شرط افشانشدن نام‌شان گفته‌اند که این درخواست بخشی از فشار موفقیت‌آمیز نمایندۀ امریکا بر حکومت افغانستان برای آزادی 400 زندانی طالبان است و آزادی این زندانیان یکی از شرایط طالبان در توافق‌نامۀ صلح این گروه با امریکاست.

حکومت افغانستان 4600 تن از 5 هزار زندانی طالبان را که بخشی از توافق صلح بود، تاکنون آزاد کرده است. رئیس‌جمهور غنی از آزادی متباقی این افراد جلوگیری کرد، زیرا برخی از این فراد حملات مرگ‌باری را علیه نیروهای امریکا، ناتو، نیروهای امنیتی افغانستان و شهروندان افغانستان انجام داده بودند. پس از اعتراض خلیل‌زاد، غنی جرگۀ مشورتی صلح برگزار کرد و در نهایت با تأیید رهبران قبایل افغان در 9 ماه جاری میلادی با آزادی این 400 زندانی موافقت کرد.

گام‌های پیوستۀ که اداره ترامپ بر می‌دارد، نشان می‌دهد که ادارۀ ترامپ به‌منظور برگزرای دور بعدی گفت‌وگوها، کاهش خشونت و توجیه کاهش نیروهای امریکایی بین 4 تا 5 هزار، تمایل دارد تا افراد خطرناک را آزاد و آنان را دوباره به کشورشان برگرداند. حضور این تعداد سرباز امریکایی در افغانستان پس از هجوم امریکا به افغانستان، کم‌ترین تعداد خواهد بود و اگر ترامپ موفق شود پیش از تاریخ سوم نوامبر به این هدف نایل آید، محبوبیت‌اش در میان رأی‌دهنده‌گان امریکایی افزایش خواهد یافت، زیرا رأی‌دهنده‌گان می‌خواهند سربازان امریکایی از این جنگ طولانی و کثیف به خانه برگردند. ترامپ در توافق‌نامۀ ماه فبروری به‌گونۀ مشروط موافقت کرده است تا تمام سربازان امریکایی را تا ماه می سال 2021 از افغانستان خارج کند.

مقام‌های کنونی و پیشین افغانستان می‌گویند، بسیاری از زندانیانی که غنی با آزادی آنان موافقت کرده است، به جرم قتل محکوم شده‌اند و برخی از آنان با القاعده ارتباط داشته‌اند. آزادی نورزی به این معناست که امریکا یک بازی‌گر حرفه‌یی دیگر را وارد تجارت موادمخدر خواهد کرد. افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکنندۀ مواد مخدر در جهان است و به گفتۀ مقام‌های غربی، درآمد حاصل از آن در نهایت به جیب طالبان می‌ریزد. گریچن پیتر که تجارت موادمخدر افغانستان را بررسی می‌کند، می‌گوید: «آنان (طالبان) در تلاش اند تا طبق معمول به کسب و کارشان برگردند. حاجی بشیر اصلی‌ترین تمویل‌کنندۀ مالی و حافظ طالبان بود. او در صادرات هروئین و واردات اسلحه حرفه‌یی است.»  

برای هم‌پیمانان امریکا، آزادی زندانیان افغان، آخرین شگفتی‌ها در سیاست خارجی است. اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا به خبرنگاران گفت که او از ترامپ خواسته است تا از آزادی سرباز افغان که به قتل سه سرباز استرالیایی محکوم شده است، جلوگیری کند. دو مقام اروپایی به شرط افشانشدن نام‌شان می‌گویند، اعضای ناتو نگران این است که ترامپ خروج زودهنگام اعلام کند که چنین چیزی کشورهای اروپایی را آسیب‌پذیر می‌سازد. یکی از این مقام‌ها می‌گوید: «ما به خاطر آنان وارد جنگ شدیم و نمی‌توانیم با آنان در آن کشور باقی بمانیم.»

آزادی زندانیان برای حکومت غنی یکی دیگر از سری فشارهایی است که مقام‌های افغان آن را خواسته‌های قلدرمابانه از سوی ادارۀ ترامپ می‌خوانند. مقام‌های متعدد افغان دلیل این فشارها را جاه‌طلبی‌های شخصی خلیل‌زاد می‌خوانند که براساس آن بر اعتبار خود افزوده و تعهد ترامپ مبنی «برگرداندن سربازان به خانه برگردانید» را محقق کند یا دست‌کم تعداد سربازان را به کم‌تر از 8600 تن کاهش دهد.

مقام‌های افغانستان نیز مانند مقام‌های اروپایی از این که ترامپ تمام سربازان امریکا را در ماه‌های پیش‌رو به گونۀ ناگهانی از این کشور خارج کند، نگران اند. یا بدون در نظرات داشت نتیجۀ گفت‌ئگوهای بین‌الافغانی بر اساس توافق ماه فبروری نیروهایش را تا ماه می سال 2021 به گونۀ کامل از افغانستان خارج کند. آنان به پیروزی جوبایدن، معاون پیشین رئیس‌جمهور امیدوارند، زیرا آنان بر این باورند که بایدن بخش کوچکی از نیروهای امریکایی را برای مبارزه علیه تروریسم در افغانستان نگه خواهد شد. مقام‌های پیشین افغان و غربی می‌گویند، با نزدیک شدن انتخابات امریکا، غنی هر مرحله را به کندی پیش می‌برد.

به نظر می‌رسد، طالبان با درخواست آزادی نورزی و دیگر زندانیان گوانتامو، بر این امر پافشاری دارند تا آخرین برد احتمالی خودشان را از ادارۀ ترامپ به دست آورد، ادارۀ که ممکن تا ماه جنوری سال آینده دیگر وجود نداشته باشد. یک مقام ارشد دفاعی پیشین امریکا به شرط افشانشدن نامش می‌گوید: «ایالات متحده برای تحقق این امر باید وارد برخی پیچیده‌گی‌های جدی شود.» با این حال او می‌افزاید، برگرداندن یک تن به صحنۀ موادمخدر بر کشوری با بیش‌ترین تولید هیروئین تاثیر زیادی ندارد. او می‌گوید: «این نوع قدرت‌نمایی از سوی طالبان است، آنان تلاش می‌کنند رفتن به میز گفت‌وگو را تا جایی که ممکن است سخت کنند.» او گفته، اگر بایدن پیروز شود، طالبان از حرکت‌شان پشیمان خواهند شد. «طالبان باید بدانند که بایدن در سال 2009 معتقد بود که درست‌آورد قابل حساب، مبارزه با تروریسم است. فکر نمی‌کنم عقیده‌اش تغییر کرده باشد.» به گفتۀ این مقام، اگر طالبان با استفاده از توافق‌نامۀ جاری وارد گفت‌وگو نشود، «یک نتیجۀ احتمالی حضور تعداد کوچک از نیروهای امریکایی علیه تروریسم برای طولانی مدت باشد که احتمالاً برای یک دهه یا بیش‌تر طول خواهد کشید.»

خروج پرشتاب

مارک اسپر، وزیر دفاع می‌گوید، ارتش آماده است تا نیروهایش در افغانستان را به زیر 5 هزار تن برساند. دو مقام ارشد افغانستان به مجلۀ تایم گفتند که اسکات میلر، فرمانده نیروهای امریکایی و سازمان سیا به حکومت افغانستان اطمینان داده‌اند که حضور 4500 سرباز امریکایی در افغانستان برای به دام انداختن افراد القاعده و داعش کافی است و این تعداد قادر است با حمایت هوایی، نظارت از طریق هواپیماهای بدون‌سرنشین و نیروهای ویژۀ اطلاعاتی و عملیاتی امریکا، نیروهای امنیتی افغانستان را در برابر حملات طالبان و دیگر گروهای شورشی پشتی‌بانی کنند. سیا از اظهار نظر در این زمینه خودداری کرد، اما یک مقام ارشد ارتش این موضوع را تأیید کرد.

افزایش فشارهای اداره ترامپ بر حکومت افغانستان برای آزادی 5 هزار زندانی طالبان نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور چه‌قدر ناشیانه می‌خواهد افغانستان را ترک کند. مقام‌های افغانستان می‌گویند، تعهد در مورد آزادی این زندانیان در توافق‌نامه امریکا و طالبان ذکر شده است، اما این موضوع تا زمان امضای توافق‌نامه هرگز با مقام‌های افغانستان در میان گذاشته نشد. این موضوع در ابتدا سبب ایجاد اختلافات شد، اما در میانۀ ماه مارچ، غنی با بی‌میلی با آزادی 100 تن از 5 هزار زندانی توافق کرد و پس از بررسی پرونده‌های زندانیان تا کنون 4600 تن آنان آزاد شده‌اند. طالبان مدعی اند که در تبادلۀ زندانیان، یک‌هزار نیروی امنیتی افغانستان را آزاد کرده‌اند.

به گفتۀ مقام‌های کنونی و پیشین افغانستان، 400 زندانی باقی‌مانده طالبان شامل کسانی اند که مقامات افغانستان و ناتو آزادی آنان را غیرقابل تطبیق می‌دانند: در میان این زندانیان نه تنها زندانیان متهم به قتل، آدم‌ربایی و قاچاق موادمخدر اند، بل شماری از آنان متهم به ساخت بمب و تعداد انگشت‌‎شماری نیز که شهروندان خارجی اند، عضویت القاعده را دارند که در صورت آزادی، احتمال زیاد وجود دارد که دوباره به میدان جنگ بر گردند. حمدالله محب، مشاور شورای امنیت به‌گونۀ واضع گفت که 5 تن از این زندانیان در پشت صحنۀ حملات تروریستی بزرگ بوده‌اند.

با گذشت ماه‌ها، آخرین گروه از زندانیان، سبب توقف گفت‌وگوهای صلح شده است. رابرت اوبرایان، مشاور شورای امنیت ملی امریکا در 17 ماه جولای، تلفنی با غنی گفت‌وگو کرد تا به نگرانی‌های غنی گوش فرا دهد. سه مقام ارشد افغانستان و یک مقام ارشد غربی به مجلۀ تایم گفتند که آقای برایان در این گفت‌وگو توافق کرده است این زندانیان نباید آزاد شوند. یک مقام ارشد اداره ترامپ گفت‌وگوی تلفنی برایان و غنی را تأیید کرد، اما از اظهار نظر در مورد زندانیان طالبان خودداری کرد.

با این حال، یک مقام ارشد افغانستان می‌گوید، وقتی خلیل‌زاد در اواخر ماه جولای، پس از دیدار با مقام‌های طالبان در دوحه از کابل دیدار کرد، به غنی گفت که طالبان در مورد آزادی زندانیان باقی‌مانده اصرار دارند، در غیر آن، این گروه خشونت‌ها را افزایش خواهند داد. بر اساس گفته‌های سه مقام افغانستانی، خلیل‌زاد گفته بود که طالبان موافقت کرده‌اند که اگر غنی با آزادی این زندانیان موافقت کند، این گروه فوراً گفت‌وگوهای بین‌الافغانی را آغاز خواهند کرد.

دو تن از این مقام‌‎ها می‌گویند، پمپئو در تماس تلفنی با غنی خواسته‌های خلیل‌زاد را تکرار کرد. رئیس جمهور افغانستان پس از این مکالمه خواستار برگزاری لویه جرگه شد تا بزرگان افغان در مورد این موضوع تصمیم بگیرند، روند مبهمی که به غنی پوشش سیاسی می‌دهد. حتا زمانی که اعضای لویه جرگه از عدم وجود فهرست افراد زندانی که قرار بود در مورد آنان رای دهند، شکایت کردند، اما این فهرست هرگز در اختیار آنان قرار نگرفت. صدیق صدیقی، سخنگوی غنی به رسانه‌های افغانستان گفت که در میان زندانیانی طالبان که قرار است آزاد شوند، هیچ شهروند خارجی وجود ندارد، اما حکومت فهرست نام این افراد را منتشر نکرد. صدیق صدیقی از اظهار نظر در این زمینه خودداری کرد.

یکی از مقام‌های ارشد افغانستان می‌گوید، روند آزادی زندانیان تا چند روز دیگر شروع می‌شود، اما آنان تمام زندانیان را آزاد نمی‌کنند، تا زمانی که طالبان از محل نگه‌داری بیش از 20 تن سرباز مفقودشده که اکثرشان کماندو اند، اطلاع ندهند. یا برای آرامش خانواده‌های مفقودشده‌گان اعلامیۀ امضاشده صادر کنند و بگویند که افراد مفقودشده در بازداشت این گروه نیستند. این یعنی تأخیر بیش‌تر در مورد گفت‌وگوهایی که قرار بود در میانۀ ماه جاری میلادی برگزار شود.

سخنگوی گروه طالبان موضوع خطرناک بودن این 400 زندانی برای نیروهای خارجی را رد می‌کند و می‌گوید که در میان آنان هیچ خارجی‌یی حضور ندارد. سهیل شاهین از دوحه به نشریه تایم گفته: «این همان چیزی است که برهم‌زننده‌گان توافق‌نامۀ صلح مدعی اند تا از این طریق در راه‌حل صلح‌آمیز مسایل افغانستان مانع ایجاد کنند. این‌ها مانند دیگر زندانیان، زندانیان سیاسی اند. مقاومت‌های علیه اشغال‌گری خارجی وجود داشت. هر دو طرف هر روز حملاتی را علیه یک‌دیگر انجام می‌دادند، اما تلفات ما چندین برابر آنان بوده است، زیرا ما مجهز به سلاح‌های پیش‌رفته نبودیم، با این حال، ما حالا یک توافق‌نامه داریم.» شاهین تأیید کرد که ملا برادر خواستار آزادی نورزی و دیگر زندانیان گوانتامو شده است.

یک نمایندۀ خلیل‌زاد در مورد این که آیا خلیل‌زاد به آزادی این فروشنده بدنام موادمخدر توصیه کرده است یا نه، اظهار نظر نکرد. نورزی پس از حملۀ یازدهم سپتامبر به سازمان سیا قول داده بود که او تنها در صورتی با این سازمان در پیداکردن اسامه بن‌لادن همکاری می کند که آزاد شود و بتواند دوباره به امپراتوری موادمخدرش بر گردد.

یک مامور ارشد اداره مبارزه با موادمخدر که در امر بازداشت نورزی دخیل بود، به دلیل این‌که او آزاد می‌‎شود، استعفا داد. او اظهار داشت که خلیل‌زاد در سال 2018 برای این که طالبان را به میز گفت‌وگو بکشاند، آزادی یک پادشاه دیگر موادمخدر به نام حاجی جمعه‌خان را تضمین کرد. او گفت: «نورزی بزرگ‌ترین قاچاق‌چی هیروئین در جهان و یکی از بنیان‌گذاران شورای طالبان در افغانستان است.» این مامور پیشین ادارۀ مبارزه با موادمخدر می‌گوید، نگرانی من این است که اگر کسی فکر می‌کند که این‌ها دوباره به خانه بر می‌گردند و مشغول دکان‌داری می‌شوند، نادرست است… آن‌ها چنین نمی‌کنند. آنان انتقام را از همان جایی شروع می‌کنند که فروگذاشته بودند و هدف این انتقام نیز ایالات متحدۀ امریکا خواهد بود.

منبع: نشریه تایم

برگردان: علی احمدی_سلام‌وطندار