بهره‌کشی، کار شاقه، شکنجه و سرانجام بازگشت به نقطۀ صفر

نویداحمد، نام مستعار جوانی از کندزی است که سال گذشته به خواست کاکایش راهی ایران شد. نوید ۲۵ سال دارد و مکتب نخوانده است. او چهار سال پیش، پدرش را در یک رویداد ترافیکی در شاهراه کندز-بغلان از دست داد و پس از آن حادثه تأمین نفقۀ خانواده چهار نفری‌اش بر دوش او افتاد.

نوید با پیشه‌کردن دست‌فروشی و قناعت، زندگی آرامی را سپری می‌کرد. کاکای نوید نیز که در ایران به سر می‌برد، هرازگاهی برای خانوادۀ نوید پول می‌فرستاد تا آن‌ها از پس هزینۀ کرایۀ خانۀ‌شان برآیند. پس از گذشت چند سال، کاکای نوید آن‌ها را مجبور کرد که به ایران آمده و در آن‌جا برای خود زندگی بسازند. نوید، اسباب و لوازم خانه را لیلام کرد و با مادر و دو خواهر کوچکش رهسپار سفری نامعلوم شد.

آن‌ها ابتدا به کابل آمدند. در پایتخت، با یکی از قاچاقبران که از قبل با کاکای نوید هماهنگ کرده بود، معرفی شدند. قاچاقبر وعده سپرد که آن‌ها را به مشهد می‌رساند. اما همین که به مرز ایران رسیدند، نوید و خانواده‌اش را به قاچاقبر دیگری تسلیم کرد. در مسیر راه، قاچاقبران با مسافران رویه‌یی خشونت‌آمیز داشتند، مردها را از زن‌ها جدا می‌کردند و مسافران نیز از ترس، چیزی گفته نمی‌توانستند.

نوید پس از سپری‌کردن دو ماه در ایران، با سفارش کاکایش در یک باغ مشغول به کار می‌شود و مادرش نیز در خانۀ همسایه‌ها کلفتی می‌کند. اما کل دستمزدشان را کاکای نوید به کیسه می‌زند و به‌ آن‌ها چیزی نمی‌دهد.

پس از یک سال، نوید و دو همراهش از سوی پولیس ایران بازداشت می‌شوند. او می‌گوید در زندان لت‌وکوب می‌شده و زندانبان‌ها آن‌ها را مجبور می‌کردند که سلول‌ها و تشناب‌های زندان را پاک کنند. سرانجام پس از یک ماه، نوید بی‌خبر از خانواده‌اش از زندان رها شده و به نیمروز رد مرز می‌شود.

نوید که اکنون به دور از خانواده‌اش زندگی می‌کند، روزانه به هر سو می‌رود و دست به هر کاری می‌زند تا پولی به کف آرد و خانواده‌اش را از زیر ظلم کاکایش برهاند.

مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، توسط کمیسیون عالی مبارزه با قاچاق انسان و قاچاق مهاجران دولت افغانستان تهیه و تدوین شده است. هدف این مکانیسم راهنمایی دولت و نهادهای جامعۀ مدنی برای شناسایی، ارجاع، کمک و حمایت از قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران و همچنین شناسایی و معرفی قاچاقبران به دستگاه‌های قضایی، مطابق با قانون مبارزه با قاچاق انسان (مصوبۀ سال 2017) می‌باشد.

در بند پنجم مادۀ هشتم مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، پیرامون وظایف وزارت اطلاعات و فرهنگ آمده است که:

1. [وزارت اطلاعات و فرهنگ موظف است که با] جلب همکاری رسانه‌های خصوصی به منظور تنظیم برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی جهت نشر علل، عوامل و اثرات جرایم قاچاق انسان و قاچاق مهاجران از طریق رسانه‌های مربوط و صدور دساتیر و اوامر به نهادهای ذیربط وزارت متذکره در زمینه.

2. اتخاذ تدابیر لازم به منظور ثبت، نشر و پخش برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی، اخبار، جراید و روزنامه‌ها در رابطه به عوامل و نتایج جرایم قاچاق انسان و قاچاق مهاجران [در امر مبارزه با این پدیده بکوشد].

اگر نوجوانان و جوانانی همانند نوید، از طریق برنامه‌های آموزشی وزارت اطلاعات و فرهنگ و رسانه‌های دولتی و خصوصی، با پدیدۀ قاچاق انسان و قاچاق مهاجران آشنا شوند، به دام قاچاقبران انسان نیافتاده و مورد بهره‌کشی قرار نمی‌گیرند.

بسم‌الله وزیری، مسئول بخش حمایت حقوق کمیسون مستقل حقوق بشر در کندز می‌گوید، آن‌چه بر نویداحمد گذشته، وصف جرمی قاچاق انسان و قاچاق مهاجران دیده می‌شود. به گفتۀ آقای وزیری، قاچاق انسان و قاچاق مهاجران به منظور بهره‌کشی از فرد، نظر به قوانین داخلی و بین‌المللی جرم تلقی می‌شود.

محمدعیسی ساحل، مدیر احصائیه ریاست مهاجرین و بازگشت‌کنندگان ولایت کندز می‌گوید، این نهاد آمار مشخصی از جوانانی که همه ساله به شکل غیرمنظم از افغانستان مهاجرت می‌کنند را در اختیار ندارد. به گفته آقای ساحل، در سال 2018 به تعداد ۹۵۲ خانواده از ایران به کندز بازگشته و در این ریاست ثبت و راجستر شده‌اند.

خواستیم در این گزارش دیدگاه مدیریت مبارزه با جرایم جنایی بخش قاچاق مهاجران و قاچاق انسان را نیز داشته باشیم و این پرسش را مطرح کنیم که تا کنون به چه تعداد از قضایای قاچاق انسان و قاچاق مهاجران در ولایت کندز رسیدگی شده، اما به دلیل فرمان وزارت امور داخله، مسئولان این مدیریت حاضر به پاسخ‌گویی نشدند.