آنانی که پول نداشتند تشناب‌ها را پاک می‌کردند

نوراحمد، نام مستعار جوانِ غوری است که برای یافتن کار و لقمه‌نانی، به ایران مهاجر شد. فقر شدید و بی‌کاری مجبورش کرد تا خود را به دست قاچاقبران بسپارد و راهی پُرخطر و آینده‌یی پیش‌بینی ناپذیر را برگزیند.

او بی‌خبر از عواقب تلخ این سفر رخت بست و به مقصد ایران از خانه بیرون زد و با کوله‌باری از امید و آرزو با قاچاقچیان انسان همراه شد.

قاچاقبران به نوراحمد وعدۀ دستیابی به یک زندگی آرام و آسوده در ایران را داده بودند. او می‌گوید، هنگامی که او و شمار دیگری از مهاجران، از مرز نیمروز و پاکستان عبور کردند، قاچاقبران 25 تن‌شان را در موتری جا دادند که گنجایش ده نفر را داشت. در نتیجه شماری از همسفران نوراحمد در راه جان داده و شماری نیز به شدت بیمار شدند.

اما همه چیز در این‌جا ختم نشد. بدبختی‌های نوراحمد تازه آغاز شده بود. او روزها را بدون نان و آب سر کرد و پای پیاده از کوه‌ها و دشت‌ها گذشت، تا سرانجام در میانۀ راه شکار پولیس مرزی ایران شد. نوراحمد می‌گوید، چون پولی در بساط نداشت، سربازان ایرانی لت‌وکوبش کردند و سپس به شستن و پاک کاری تشناب‌ها مجبورش ساختند. به گفتۀ او، سربازان ایرانی آنانی را که پول ندارند برق می‌دهند و به شستن تشناب‌ها مجبور می‌کنند.

مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، توسط کمیسیون عالی مبارزه با قاچاق انسان و قاچاق مهاجران دولت افغانستان تهیه و تدوین شده است. هدف این مکانیسم راهنمایی دولت و نهادهای جامعۀ مدنی برای شناسایی، ارجاع، کمک و حمایت از قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران و همچنین شناسایی و معرفی قاچاقبران به دستگاه‌های قضایی، مطابق با قانون مبارزه با قاچاق انسان (مصوبۀ سال 2017) می‌باشد.

بر اساس فقرۀ 1 بند 5 مادۀ هشتم مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، رسانه‌های خصوصی و دولتی باید در بخش اطلاع‌رسانی پیرامون خطرات و پیامدهای قاچاق انسان و قاچاق مهاجرانی چون نوراحمد، از تمام داشته‌های‌شان بهره ببرند. در این فقره چنین آمده است: «[وزارت اطلاعات و فرهنگ موظف است تا با] جلب همکاری رسانه‌های خصوصی به منظور تنظیم برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی جهت نشر علل، عوامل و اثرات جرایم قاچاق انسان و قاچاق مهاجران از طریق رسانه‌های مربوطه و صدور دساتیر و اوامر به نهادهای ذیربط وزارت متذکره در زمینه [همکاری کند.]»

جوانانی چون نوراحمد به دلایل مختلف از جمله فقر و بی‌کاری، با قبول تمام خطرات مالی و جانی، رنج‌ها و مشقت‌ها و تحقیرها و توهین‌ها، برای یافتن لقمه نانی تن به سفر داده و از خانه و کاشانۀ‌شان دور می‌شوند. اما اکثر آنان به مقصد نمی‌رسند و در میانۀ راه یا جان می‌دهند و یا هم دوباره رد مرز می‌شوند.

عبدالرؤوف غفوری، رئیس مهاجرین و بازگشت‌کنند‌گان غور می‌گوید که از آغاز سال جاری تا کنون هزاروصدوهشت خانوادۀ غوری از ایران رد مرز شده و اکثر این خانواده‌ها در وضعیت بدی بسر می‌برند.

آقای غفوری می افزاید که برخی از مهاجران غوری رد مرز شده، زیر سن قانونی هستند. به گفتۀ او، خانواده‌ها تمام داورندارشان را می‌فروشند و به آرزوی آینده‌یی روشن راه مهاجرت در پیش می‌گیرند، اما وقتی که برمی‌گردند تازه متوجه می‌شوند که تمام هست‌وبودشان را از دست داده‌اند.

فعالان مدنی غور با ابراز نگرانی از قاچاق هدفمندانۀ شهروندان می‌گویند که همه ساله شمار زیادی از جوانان به دلیل عدم آگاهی از بهایی که باید در برابر تنگدستی بپردازند، خود را به قاچاقچیان انسان سپرده و راهی کشورهای همسایه می‌شوند. سرانجام مهاجرت و اعتماد به قاچاقبر، بدرفتاری، توهین، دستگیری و زندان و انجام کارهای شاقه است.

محمدوزیر نورانی، مسئول شبکۀ جامعه مدنی غور می‌گوید که آن‌ها همواره دربارۀ خطرات قاچاق انسان و قاچاق مهاجران دادخواهی و آگاهی‌دهی کرده‌اند، اما حکومت محلی هیچ گام عملی‌یی در این زمینه بر نداشته است.

مسئولان کمیسیون حقوق بشر دفتر ولایتی غور نیز ادعا می‌کنند که هم قاچاقبران و هم پولیس مرزی کشورهای همسایه با مهاجران افغان رفتاری توهین‌آمیز دارند و شهروندان افغانستان را مورد ضرب‌وشتم و بهره‌کشی قرار می‌دهند. 

مبارک رضایی، رئیس دفتر ولایتی کمیسیون حقوق بشر غور می‌گوید، رفتار نیروهای امنیتی کشورهای همسایه با مهاجران، در مغایرت با تمام کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشری است.

آقای رضایی از دولت می‌خواهد تا زمینه‌های تحصیل و کاریابی را برای جوانان فراهم کند و با آگاهی‌دهی از خطرات مهاجرت به کشورهای همسایه، آن‌ها را از اعتماد به قاچاقبران برحذر دارد.

نظر به فقرۀ 1 بند 12 مادۀ هشتم مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، خود کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان موظف است که «برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌دهی عامه در امور جلوگیری از جرایم قاچاق انسان و قاچاق مهاجران و رعایت موازین حقوق بشری متضررین جرایم قاچاق انسان و قاچاق مهاجران را روی دست گیرد.